Ndërsa Italia fashiste kishte kapitulluar dhe ushtria gjermane sa kishte vënë këmbë në Shqipëri, kjo në tetor të vitit 1943, u shënua edhe nisjen e asaj që e quajnë “luftë civile” e që shpesh edhe sot ngjall diskutime e debate.
Mbi vërtetësinë e saj flasin më qartë dokumentet e periudhës së luftës dhe sot do të sjellim për lexuesit dy sosh që kanë në fokus pikërisht konfrontimet mes komunsitëve dhe ballistëve në vjeshtën e 1943, përballje që nuk do të merrte fund deri sa të përfundonte lufta e pushtetin ta merrnin në dorë komunistët.
Dokumenti i parë mban datën 7 tetor dhe shpreh indinjatën e Mit’hat Frashërit pas sulmeve të komunistëve ndaj forcave të Ballit, “jo vetëm me propagandë por edhe me vrasje”.
Ai bën thirrje se pas prishjes së Marrëveshjes së Mukjes dhe pas heshtjes për të ruajtur paqen, ka ardhur koha që të kundërpërgjigjen.
Dokumenti i dytë është një letër e Enver Hoxhës dhe e Spiro Moisiut, ku me nota të ashpra bëhet thirrje për luftë pa kompromis ndaj forcave të Ballit. Madje, duke zbuluar disa ngjarje të ekzekutimeve masive, bëhet thirrje të bëhet kujdes me popullin e ta fokushet sulmi tek ata që luftojnë për Ballin apo janë drejtues të Ballit.
Qarkorja e Mit’hat Frashërit
7 tetor 1943
Gjithe Komiteteve Krahinore
Organizata jonë ka dashur gjithmonë t’i largohet grindjes dhe gjakderdhjes me Partinë Komuniste dhe prandaj ka pasur një sjellje paqësore.
Mirëpo shihet se Partia Komuniste jo vetëm që nuk e respekton marrëveshjen e nënshkrueme në Mukje, porse na sulmon me çdo mënyrë si me propagandë ashtu edhe me vrasje.
Prandaj porositeni t’i përgjigjeni menjëherë dhe me po atë mënyrë. Për këtë çështje duhet bërë edhe një propagandë sistematike, tue botue trakte. Kështu që ta kuptojë populli si asht e vërteta dhe kush e ka fajin
Kryetari Mithat Frashëri
Letra e Enver Hoxhës dhe Spiro Moisiut
31 Tetor 1943
Komandës së Brigadës së I-rë të Ushtrisë Nacional Çlirimtare
Të dashur shokë,
Kemi mjaft kohë që s’kemi marë letrë nga ju. Dëgjojmë nga populli veprimet që keni bënë kundra çetave të Hamit Matjanit dhe të tjerëve ballista, por dëshirojmë të kemi raporte të imta nga ju si edhe një komunikatë për ta shtyp. Kemi marë vesh gjithashtu, duke mos edhe dhënë si gjë të sigurt se janë egzekutuar 60 vetë nga ata të Hamit Matjanit që janë zënë robër prej Brigadës.
Duhet të keni kujdes në exekutimet që po bëni. Të gjithë ata që janë përgjegjës dhe që na kanë deklaruar luftë, qofshin në Ball qofshin në ndonjë organizatë tjetër jashtë lëvizjes nacional-çlirimtare, pasi të gjykohen të meren masat e duhura në lidhje me fajet që kanë bërë. Të gjith ballistat përgjegjës dhe që poshtërsisht po na lëftojnë, as një mëshirë kundër tyre; sa për katundarët që janë në çetat e Ballit, të mos meren masa të rrepta, përveç atyre që janë fajtorë.
Duhet të shikoni se masat e rrepta, si dënime me vdekje kundër katundarëve të gënjyer dhe të futur në çetat balliste, do të kenë konsekuenca jo të mira për lëvizjen t’onë. Pse katundari, i pa edukuem, i lidhur ngushtë me traditat e vjetra e miqësit patriakale, nuk është shumë fajtor dhe koshient për punën që bën.
7Nga ana tjetër brigada e jonë duhet njëkohësisht tu futij tmerrin armiqve por edhe të mos krijohet në radhët e katundaris, bazat e shëndosha tona, një ide jo e vërtetë për Brigadat t’ona. Këto direktiva duhet ti merni në studim dhe të zbatohen. Brigada duhet të jetë tmer për armiqtë dhe symboli i drejtësis për popullin.
Komandanti i Shtabit të Përgj.
(Spiro Moisiu)
Komisari Politik
(Enver Hoxha) (tesheshi)
