Ilia Shyti u lind në Lushnje, më 19 korrik 1929 dhe u largua nga kjo jetë më 26 shtator 2003.
Ilia Shyti (1929-2003). Aktor. Lindi ne Lushnje, me 19 korrik. U aktivizua qysh ne radhet partizane e me pas, ne vitet 1944-1950, me Levizjen Amatore Teatrore te qytetit te lindjes ku edhe punoi si drejtor i Shtepise se Kultures. Njekohesisht, ai bente punen e regjisorit, te skenografit, gjithashtu interpretonte edhe si aktor.
U dallua ne olimpiadat teatrore si aktor i talentuar, cka ne menyre te natyrshme, me 1951, fale talentit te tij, u terhoq dhe u emerua aktor ne Teatrin Popullor*. Roli i tij i pare aty ishte xha Veliu te Vajza nga fshati e Fatmir Gjates*, me 1952. Ka luajtur shume role te dyta, duke ravijezuar karaktere e tip ate mevetesishem, njerez te thjeshte, te kategorive te uleta sociale, por edhe nenpunes, intelektuale, te perzgjedhur nga shtresa te ndryshme sociale.
Spikati me rolin e Vehpit ne dramen Familja e peshkatarit e Sulejman Pitarkes*, duke krijuar nje tip origjinal, si nga ana plastike ashtu edhe nga ana psikologjike. I dha nje pamje interesante dhe origjinale figures se Nikollaq Jorganxhiut ne komedine Karnavalet e Korces te Spiro Comores*, rivenie skenike te vitit 1975 ne Teatrin Popullor, pas asaj te vitit 1964, ne te cilen theksoi karakterin prej kurnaci e tregtari, gjithherit nen nje optri sarkastike, por jo dhe pa perdorimin e elementeve te burleskes elegante, sidomos sa i takon gjestikulimit, menyres se sjelljes dhe komportimit te jashtem (me Vehipin, profesorin).
Ne dramatizimin e romanit Lumi i vdekur te Jakov Xoxes ai frymoi rolin e Paput, duke e qesendisur priftin llafazan te fshatit me komicitetin e paravolive te tij trivale dhe jo pa nje dredhi te fshehur nga pas. Ne dramen Shenomeni dhe mua te Hamza Minarollit* (1976), realizoi nje nga karakteret me te goditura, ate te “kulakut” Daut, permes te cilit i mesoi fort logjikes qe buronte, ne fakt, nga e drejta e prones se shkelur dhe te grabitur, sado qe nen nje veshtrim ironic e satirik.
Me tej spikati me rolin e zotit Leon, spicerit, ne komedine Njeriu qe pa vdekjen me sy te Viktor Eftimiut*, permes te cilit paraqiti kryetarin e Bashkise dhe politikanin arriviste eshte gati te prishe edhe lumturine e vajzes se vet. I. Shyti ishte aktor i karaktereve, gershetonte mire planet dramatike dhe bisedore me ato komike e qesharake, dinte ta perpunonte me nje sens te holle dhe parapelqente gjestin e figurshem, ojnat karakteristike. Loja e tij here-here merrte tone nervoze, fale nje te folure te tille, kryesisht ne role te dyta e te vogla, perhere i parapelqyer nga regjisoret per vertetesine dhe ngrohtesine qe krijonte ne interpretim.
Filloi me filmin Vitet e para, 1965 (inxhinier Mborja) dhe vijoi me Rruge te bardha, 1874 (xha Rizai), Nentori i Dyte, 1982 (Mullai i Beratit), Treni niset ne 7 pa 5, 1988 (babai i Etleves), Era e ngrohte e thellesive, 1982 (xha Jorgji), Kur happen dyert e jetes, 1986 (profesori) etj. Ne vitin 1989, I. Shyti hapi nje ekspozite te vecante me 100 portrete artistesh, nisur qe nga Teatri Partizan. Zeri i tij u be vecanerisht i dashur per femijet, ku mbi 40 vjet interpretoi mbi 2.000 perrala ne emisionet e “Radio Tiranes”, si dhe shume radiodramatizime. Mbante titullin “Artist i merituar”.
