Në vitin 2017, kandidati presidencial francez Emmanuel Macron bëri fushatë si një eurofil i paturpshëm, i cili premtoi të krijonte një Francë të fortë brenda një Evrope të fortë. Në të kundërt, rivalja e tij në raundin e dytë të zgjedhjeve, udhëheqësja e ekstremit të djathtë, Marine Le Pen, u përpoq të shpjegonte propozimin e saj për të shpërfillur disa ligje të Bashkimit Evropian dhe për të tërhequr Francën pjesërisht nga euro.
Pesë vjet më vonë, tani është Macron ai që do të preferonte të shmangte një debat të çrregullt mbi çështjet ekzistenciale rreth BE-së. Dhe ndërsa konfrontimi midis Brukselit dhe një qeverie autoritare të djathtë në Varshavë kërcënon të dërgojë debatin evropian në Francë në një drejtim më shqetësues, disa kanë pyetur veten pse Macron – zakonisht i pari që pohoi një linjë të fortë të BE-së – ka marrë kaq shumë qasje pragmatike ndaj konfliktit.
Macron beson se ai mund të mburret me një rekord mjaft të mirë në çështjet evropiane – veçanërisht pas suksesit të tij vitin e kaluar në bindjen e Gjermanisë për të miratuar një plan prej 750 miliardë eurosh për të rindërtuar ekonomitë e dobësuara nga pandemia të 27 anëtarëve të saj. Ai është gjithashtu i prirur të tregojë krizat që godasin Britaninë pas Brexit si provë e përfitimeve të neglizhuara të BE-së që Franca dhe 26 vendet e tjera të bllokut nxjerrin nga arritjet si tregu i vetëm.
Megjithatë, gjërat janë të ndërlikuara për Macron-in, pasi në fillim të këtij muaji, gjykata kushtetuese polake vendosi të refuzojë primatin e Gjykatës së Drejtësisë të Bashkimit Evropian. Ky konfrontim Bruksel-Varshavë kërcënon të rihapë një argument të vjetër në Francë, i cili kujton debatin mbi “kontrollin” kombëtar që ndihmoi në formësimin e vendimit të Mbretërisë së Bashkuar për t’u larguar nga BE në 2016.
Në të vërtetë, që nga vendimi, një sërë pretendentësh presidencialë francezë – duke filluar nga e djathta ekstreme dhe e djathta e qendrës deri tek e majta euroskeptike – kanë qenë të gjithë në anën e Varshavës, në shkallë të ndryshme. Ata kanë bërë thirrje që Franca të ushtrojë përparësinë e kushtetutës së saj, apo edhe të ligjeve të veta individuale, mbi legjislacionin evropian – diçka që do të rrezikonte ekzistencën e tregut të vetëm dhe madje edhe të vetë BE-së.
Megjithëse sondazhet e opinionit sugjerojnë se Franca është gjerësisht tolerante ndaj anëtarësimit në BE, shumica e popullsisë ka vetëm një nocion të mjegullt për historinë e unionit, bazën e tij ligjore dhe mënyrën se si funksionon – diçka që, thonë zyrtarët, Macron e di.
Në një referendum të vitit 2005, për shembull, populli francez hodhi poshtë një kushtetutë evropiane të propozuar, e cila, ndër të tjera, do të kishte mishëruar parimin e epërsisë së ligjit të BE-së mbi ligjin kombëtar – diçka që u nënkuptua fuqishëm, por nuk u shpreh në origjinalin Ekonomik Evropian.
Disa zgjedhës francezë thanë në atë kohë se votuan “jo” për të mbrojtur “sovranitetin kombëtar”. Të tjerë, veçanërisht në të majtë, thanë se nuk e miratonin “tregtinë e lirë” dhe “konkurrencën e ndershme” midis kombeve evropiane – parime që kishin qenë themeli i BE për gati gjysmë shekulli.
Pas këtij refuzimi, qeveritë miratuan Traktatin e zgjeruar të Lisbonës në vitin 2007, i cili “kujtoi”, se “praktika gjyqësore e vendosur mirë e Gjykatës së Drejtësisë së Bashkimit Evropian” pohoi “parësinë” e ligjit të BE-së dhe traktateve të BE-së mbi të drejtën e vendeve anëtare.
Ditët e fundit, ky pohim disi i zhdrejtë i supremacisë së ligjit të BE-së është sfiduar nga një mori kandidatësh presidencialë në Francë. Madje është vënë në pikëpyetje – çuditërisht dhe në mënyrë oportuniste – nga dy pretendentë gjoja pro-evropianë për nominimin presidencial të qendrës së djathtë: Xavier Bertrand dhe Valérie Pécresse.
Zyrtarë të lartë francezë thonë se Macron e ka vëzhguar me alarm këtë debat të ngatërruar francez. Ata thonë se ai është i përgatitur të mbrojë “parimet e para” të BE-së nëse është e nevojshme. Ai është i gatshëm të argumentojë se tregu i vetëm i BE-së do të shembet – me pasoja katastrofike për Francën – nëse secili vend do të ishte në gjendje të impononte ligjet e veta ose nëse, si në rastin e Polonisë, vetë sundimi i ligjit do të gërryhej./Përgatiti Gazeta Shqip
