“Nuk është bardhezi! Është një panoramë komplekse”. Këto janë fjalët që izraeliti Yair Gorni përsërit më shpesh gjatë intervistës, kur pyetet se cilat janë gjetjet e deritanishme nga studimi për temën e diplomës Master.
I diplomuar në Bachelor për Shkenca Politike, Gorni e pranon se fillimisht kishte pak njohuri për shqiptarët dhe aq më pak për situatën e tyre në Greqi. Ai thotë se shqiptarët përfunduan rastësisht si pjesë e studimit të tij.
“Diplomën e parë e punova me një tezë për ligjin e shtetit të Izraelit, i miratuar 2-3 vite më parë, që e përcaktoi Izraelin si shtet të hebrenjëve. Ligji vendosi disa parashikime problematike, si përcaktimi se vetëvendosja politike u takon vetëm hebrenjëve. Ky përcaktim ka pak rëndësi në jetën e përditshme, në çështjet praktike, por në thelb do të thotë se vetëm hebrenjtë i takojnë shtetit. Në mendimin tim kjo bie ndesh me deklaratën tonë të Pavarësisë, që thotë se Izraeli është shteti i hebrenjve, por thotë gjithashtu që ne mirëpresim arabët dhe i ftojmë ata në ndërtimin e shtetit tonë duke gëzuar të drejta të barabarta. Ligji i ri thjesht nuk e përmendte këtë”, tregon Yair.
Por, si përfundoi tek shqiptarët në Greqi?
“Unë doja një krahasim mes Izraelit dhe një vendi që ka rrethana të ngjashme. Me rrethana të ngjashme nënkuptoj një shtet të ndërtuar mbi bazën e një komuniteti etnik, një shtet që ka një diasporë të fortë, një shteti që ka lidhje të forta me fenë dhe që është sistem demokratik. Kjo më solli te Greqia. Kur po analizoja Greqinë u përpoqa të kuptoj cilat minoritet jetojnë atje dhe mësova se 5 për qind e popullsisë në Greqinë moderne janë me origjinë shqiptare”, sqaron ai.
Rrëfen më tej se ky ishte momenti kur nisi punën për zbulimin sesi trajtoheshin shqiptarët atje dhe si e përcaktojnë vetë shtetasit grekë më origjinë shqiptare Greqinë. Deri më tani thotë se ka gjetur një “absurd” të madh.
“Duket sikur Greqia dhe Izraeli janë krejtësisht të kundërta dhe secila ka një problem në njërën dorë dhe zgjidhjen në dorën tjetër, sepse Izraeli njeh minoritet, por nuk i njeh si pjesë e kombit izraelit sipas ligjit të ri. Greqia nga ana tjetër, nuk njeh minoritet, jo vetëm shqiptarët, por edhe grupet e tjera, por kur ata bëhen qytetarë grekë, i njohin si pjesë e kombit grek”, shpjegon Gorni.
Nuk ka shumë kohë që merret me këtë temë, por koha ka qenë e mjaftueshme sa për të kuptuar që nuk bëhet fjalë për një panoramë bardhezi.
“Është një panoramë shumë kompekse. Shqiptarët janë të integruar, por sërish përballen me racizmin në disa nivele. Situata nuk është bardhezi. Ka gjëra të lumtura dhe ka gjëra të trishtuara në të njëjtën kohë. Mendoj se në një panoramë të përgjithshme, ka shqiptarë të integruar në Greqi. Kam intervistuar kryesisht të rinj, sepse ata flasin anglisht, sepse fatkeqësisht unë nuk flas gjuhë tjetër përveç anglishtes. Shumë prej tyre ndjehen me identitet të dyfishtë. Ndjehen grekë dhe shqiptarë në të njëjtën kohë dhe shumë prej tyre festojnë festat ortodokse greke së bashku me miqtë e tyre grekë. Shumë prej tyre janë pagëzuar, por disa që nuk janë paagëzuar gjithashtu festonin festat fetare ortodokse greke me fqinjët e tyre”, tregon ai.
Deri më tani shpjegon se ka kuptuar që burimi kryesor i racizmit mbetet brezi i vjetër, përfshirë këtu edhe mësues në sistemin arsimor grek. Përshtypja e parë që ka krijuar për shqiptarët është toleranca, sidomos ajo që ka të bëjë me besimin fetar.
“Kam përshtypjen që shqiptarët janë shumë tolerantë ndaj feve të tjera. Shqiptarët kanë traditat, kodet e tyre, që qëndrojnë mbi fenë. Duke qenë se për shqiptarët feja nuk ka aq rëndësi, mendova se shqiptarët me grekët mund të shkojnë mirë, sepse grekët janë shumë fetarë dhe m’u krijua përshtypja se shqiptarët nuk e kanë problem që të festojnë festat e tyre”, shton ai.
Izraeliti thotë se ka gjetur doza racizmi ndaj shqiptarëve në nivele të caktuara të shoqërisë greke, megjithëse vetë grekët kanë prodhuar ndër vite emigrantë. Por, vëren gjithashtu edhe një integrim të shqiptarëve, integrim që nuk mund të mbërrijë vetëm me vullnetin e njërës palë. Për këtë arsye, beson se Izraeli ka se çfarë të mësojë nga ky rast.
“Megjithëse Greqia vetë ka një diasporë etnike, sërish ka pak racizëm, por ka edhe integrim dhe mendoj se këtu Izraeli duhet të mësojë si nga grekët, ashtu edhe nga shqiptarët. Mendoj se ka ende njerëz reaksionarë në Greqi. Siç thashë, është një panoramë komplekse”, thotë më tej.
